2010/07/01

Σοφές παροιμίες, προσωποποιήσεις, ονόματα και άλλες ιστορίες...

Έχουμε μιλήσει στο παρελθόν για τις αλληγορίες, για ταπαραμύθια, τους μύθους, τα γνωμικά και για τις ιστορίες...Εκείνες που διηγούμαστε στους άλλους για να μας γνωρίσουν, εκείνες με τις οποίες μεγαλώσαμε καθώς και εκείνες τις οποίες ακούμε προσπαθώντας να κατανοήσουμε το βαθύτερο νόημά τους... Μάλιστα κάποιος σχολίασε και τη σημασία που δίνω στις "ιστορίες" λέγοντας πως αυτό του θυμίζει τον Μπουκάϊ... τουλάχιστον όπως τον έχει γνωρίσει από τα βιβλία του που έχουν κυκλοφορήσει πρόσφατα στα ελληνικά, προσθέτω εγώ.
Και για τα όνειρα έχουμε επίσης μιλήσει.
Σ'αυτό που δεν έχουμε αναφερθεί, νομίζω, είναι οι παροιμίες.
Να μια παροιμία που θυμάμαι και μου αρέσει πολύ: "ο φόβος φυλάει τα έρμα!"
Έδωσα ιδιαίτερη σημασία, όταν κατά τη διάρκεια συνεδρίας, μια νεαρή κοπέλα, με την έκφραση αυτή θέλησε να μου εξηγήσει τον λόγο για τον οποίο απέφευγε να συνδεθεί συναισθηματικά με το σύντροφό της. Αν επέτρεπε στον εαυτό της να κάνει σχέδια για τους δυο τους στο μέλλον θα σήμαινε για 'κείνη πως θα δένονταν "περισσότερο" μαζί του και δεν είναι πως είχε λόγους... όπως είπε αλλά... "ο φόβος φυλάει τα έρμα!"

Ποια όμως είναι τα "έρμα" και ποιος είναι αυτό ο φόβος;

Οι παροιμίες πιστεύω πως είναι απόσταγμα σοφίας! Είναι στην πραγματικότητα μία εμπειρική στατιστική! Και με αυτή την έννοια βγαίνουν αληθινές!
Αν το καλοσκεφτούμε θα δούμε πως "για καλό και για κακό" υπάρχουν μάλιστα και παροιμίες που μοιάζουν να υποστηρίζουν αντίθετα πράγματα όπως οι γνωστές: "αγάλια - αγάλια γίνεται η αγουρίδα μέλι", "το γοργό και χάριν έχει" και όποιος βιάζεται σκοντάφτει"...
Θα μου μου πείτε: τι σχέση έχουν όλα αυτά;
Πιστεύω πως έχουν πολύ σχέση με το πως σχεδιάζουμε τη ζωή μας, πως κάνουμε τις επιλογές μας (με ποια κριτήρια εννοώ) καθώς και με το πως κρίνουμε το αποτέλεσμα και βγάζουμε συμπεράσματα και προσπαθούμε να κάνουμε εμπειρία μας το βίωμά μας: "το πάθημα μας γίνεται μάθημα" δεν λέμε;
Προσπαθήστε κι εσείς να βρείτε παροιμίες με τις οποίες διαφωνείτε και τα ξαναλέμε!

Ας επιστρέψουμε όμως στα "έρμα" και τον "φόβο".
Για τους αρχαίους Έλληνες, που την Ομηρική ακόμη εποχή πίστευαν πως η ψυχή του ανθρώπου θα κατοικεί κάπου στα γόνατά του -διαφορετικά δεν εξηγείται πως όταν λιποψυχάει από φόβο λύνονται τα γόνατά του- ο Φόβος ήταν προσωποποιημένος.
Στην ελληνική λοιπό μυθολογία, ο Φόβος είναι η προσωποποίηση του φόβου. Οι Αρχαίοι τον θεωρούσαν γιο του Άρη και της Αφροδίτη και μαζί με τον αδελφό του Δείμο, που ήταν η προσωποποίηση του τρόμου, συνόδευε τον πατέρα του στους πολέμους.
Για τον λόγο αυτό του προσφέρονταν θυσίες στα πεδία των μαχών.
Παριστάνονταν μάλιστα σε δύο διαφορετικές μορφές: με κεφάλι λιονταριού και όμοιο με τον θεό Πάνα.
Και αφού του θεούς τους "έβλεπαν" συχνά και ως πλανήτες, έδωσαν τα ονόματα αυτά στους δορυφόρους του πλανήτη Άρη.

Τα "έρμα" τώρα είναι τα μόνα, τα έρημα (λέμε επίσης και "ο λύκος φυλάει τα έρμα" όπως και"τι να πάθε ο έρμος;") και κατά μία έννοια είναι και τα κακόμοιρα -αφού είναι μόνα και απροστάτευτα στο έλεος του κάθε κακού... -κακό τέλος (μοίρα) θα έχουν!

Με αυτή την έννοια, το συναίσθημα του φόβου μπορεί να κινητοποιήσει μηχανισμούς αυτοπροστασίας. Είναι όμως έτσι για τον οποιονδήποτε; ή μόνο για όσους αισθάνονται απειλούμενοι; Γιατί τότε αλλάζει το θέμα!
Η φίλη μας που σας έλεγα παραπάνω είχε λόγους να αισθάνεται απειλούμενη; Έλεγε πως όχι!
Κι όμως!
Όταν αναγνώστρια του loggiapsy λέει "τι καλά να είμασταν άψυχοι... εννοώ πως να είμασταν έτσι φτιαγμένοι ώστε να μη μας πληγώνει, στεναχωρεί, καταρρακώνει, φοβίζει, τίποτα... πως θα είμασταν άραγε σε έναν κόσμο δίχως συναισθήματα;" τι να υποθέσω;
Πως αυτή δεν πληγώθηκε ποτέ και πως ακόμη και αν κάποιος την πλήγωνε θα της ήταν εύκολο την επόμενη φορά, χωρίς κανένα φόβο, να επενδύσει και πάλι τόσο πολύ και τόσο εύκολα και τόσο δυνατά σε μία σχέση;

Όποιος δεν έχει αισθανθεί έστω και μία φορά αδικημένος ή πληγωμένος (lapsus:"πληρωμένος" εννοώντας "όπως το άξιζε...") από μία ανθρώπινη σχέση... ας αναρωτηθεί αν έχει συναισθηματικά δεθεί ποτέ με κάποιον!
Και όποιος θεωρεί πως ήταν το θύμα σε μία σχέση, ας σκεφτεί λίγο, δεν του συνέβη ποτέ να μην αισθάνεται τα ίδια συναισθήματα με τον άλλο που του τα έδειξε ή ακόμη και του τα εξομολογήθηκε;
Πόσο πιθανά είναι αυτά να συμβούν στη ζωή μας;

*
* *
* * *

Ας δούμε όμως και από άλλη πλευρά το θέμα μας, μέσω της ιστορίας μιας άλλης νεαρής κοπέλας που φοβήθηκε πως τα όνειρά της της έδιναν κάποιο μήνυμα... και που την είχαν κουράσει με την ένταση και την συχνότητα τους.
Ποιος αλήθεια μπορεί να είναι ο λόγος να φοβηθεί κάτι που είναι δικό της;
Θα μου πείτε μπορεί να έβλεπε κάτι τρομακτικό!
Πόσο τρομακτικό μπορεί να είναι ένα όνειρο για μία νεαρή κοπέλα όταν βλέπει πως παντρεύεται τον άντρα που αγαπά και να ξυπνά με λυγμούς στο σημείο του "χορού του Ησαΐα" όπου όλοι πετούν ρύζι και κουφέτα; Όταν μάλιστα ο γάμος με τον νεαρό άντρα είναι κάτι που επιθυμούν και οι δυο τους;

Το αίσθημα με το οποίο ξυπνούσε σε αυτά τα όνειρα ήταν, λέει, λες και είχε δει εφιάλτη...
Όταν προσπαθούσε με παρομοιώσεις και μεταφορές να μου μεταφέρει το συναίσθημα αυτό, μου λέει: "...πως είναι όταν έχει κάτι κακό συμβεί χωρίς εσύ ακόμη να το έχεις μάθει;"
- "Εννοείς τη διαίσθηση;" την ρωτάω.
- "Δεν ξέρω, θυμάμαι την γιαγιά μου να μου λέει πως ο κακός φοβάται την αλήθεια ενώ ο καλός το ψέμα..."
- "Αυτό είναι ένα γνωμικό;" είπα
- "Μια παροιμία μάλλον που μου την έλεγε όταν τελείωνε την ιστορία εκείνη με τον τσοπανάκο που έλεγε συνέχεια ψέματα για να κάνει τον σπουδαίο και μετά δεν τον πίστευε κανείς όταν κατέβηκε ο λύκος..."

Και αναρωτιέμαι...
Ορισμένες φορές διηγούμαστε σύντομες ιστορίες στα παιδιά και στο τέλος υπάρχει και ένα δίδαγμα ή αυτό προσπαθούμε να το βγάλουμε εμείς. Άλλοτε λέμε ιστορίες οικογενειακές σε φίλους και γνωστούς μας και εκείνοι ψάχνουν να καταλάβουν κάτι, τις περισσότερες φορές άλλωστε είναι ολοφάνερο τι λέμε.
Ακόμη και σε κάποιες συνεδρίες ψυχοθεραπείας αναφερόμαστε σε ιστορίες που πιστεύουμε πως μπορούν να είναι ωφέλιμες, προσφέροντας τη δυνατότητα μια άλλης ματιάς στα πράγματα...
Και αναρωτιέμαι...
μήπως όταν λέμε κάποιες ιστορίες (μύθους, παραμύθια κ.α.), ιδίως σε μικρά παιδιά, μήπως, λέω μήπως, προσπαθούμε να τους διδάξουμε για το καλό και το κακό; Για τις αξίες μας που θα θέλαμε να υιοθετήσουν; Τους δρόμους και τα μονοπάτια που θα θέλαμε να ακολουθήσουν; και τι να γίνουν στη ζωή τους; ("τι να γίνουν... στη ζωή μας;" ίσως, αναρωτιέμαι!)
Μήπως κάτι περισσότερο ακόμη και ποιο δυνατό;

Ο Leon Felipe λέει μια φράση για τα παραμύθια που μας μεγαλώνουν:
«Την κούνια του ανθρώπου την νταντεύουν με παραμύθια...
τις φωνές αγωνίας του ανθρώπου τις πνίγουν με παραμύθια...
το κλάμα του ανθρώπου το φιμώνουν με παραμύθια...
τα κοκάλα του ανθρώπου τα θάβουν με παραμύθια...
και ο φόβος του ανθρώπου εφηύρε όλα τα παραμύθια»

Τα όνειρά μας (στον ύπνο ή στο ξύπνιο) δεν είναι σαν τα παραμύθια. Αν ήταν θα ήταν τα καλύτερα και τα καταλληλότερα. Πολύ καλύτερα και αποτελεσματικότερα απ'όσες ιστορίες μας έχουν διηγηθεί... Ακόμη και από τις ιστορίες αγάπης με... καλό τέλος! Γιατί απλά λένε τηναλήθεια μας, με τρόπο όμως που να μπορούμε να την αποδεχτούμε και να την αντέξουμε!

Ενώ, ίσως, με τις μυθοπλασίες προσπαθούν να ελέγξουν... προσπαθούν να φτιάξουν συμμορφωμένες συμπεριφορές!

Και πριν κάποιος βιαστεί να πει πως σήμερα δεν λένε πλέον παραμύθια στα παιδιά ή πως αυτό που κάνει ο ίδιος είναι εντελώς αντίθετο από αυτό που προσπάθησαν να τον βάλουν να κάνει... ας σκεφτεί και μια δεύτερη φορά!
Τα παραμύθια δεν εξαφανίστηκαν μαζί με τις γιαγιάδες και τους παππούδες...
Μύθους, θρησκείες, φιλοσοφίες, ιστορίες με ήρωες... όλοι οι πολιτισμοί παράγουν ή διαφορετικά πεθαίνουν!
Επίσης, το να κάνω το αντίθετο από αυτό για το οποίο με μεγάλωσαν δεν δείχνει το βαθμό στον οποίο "εξαρτάμαι" ακόμη, έστω και με αντίδραση;

Φοβάμαι πως ναι!

Κι αν πάλι νομίζετε πως χρειάζεστε να ψάξατε βαθιά μέσα σας για να καταλάβετε την αλήθεια και να την ξεχωρίσετε από την υπερβολή των όσων λέω, εγώ θα σας πω πως όχι, δεν χρειάζεται.
Θα σας δώσω ένα παράδειγμα: Πως πήρε καθένας μας το όνομά του; Τυχαία; Σε καμία περίπτωση!
Έχετε προσέξει πόσο διαφορετικά αισθάνεσαι όταν κάποιος σας προσφωνεί με το μικρό σας όνομα. Νιώθεται μοναδικός... αν φυσικά του επιτρέπετε τέτοια οικειότητα. Διαφορετικά νιώθεται προσβεβλημένος σαν να έχει προσπαθήσει να παραβιάσει κάτι δικό σας, τον ιδιωτικό σας χώρο!
Από ποιον λοιπόν πήρατε το όνομα αυτό και για ποιον λόγο;
Σίγουρα θα υπάρχει μια ιστορία... και κάποιοι (αυτοί που σας έδωσαν το όνομα αυτό) περίμενα να έχει συγκεκριμένη δύναμη επάνω σας!