Κάθε άνθρωπος και ένας κόσμος!
Θέλω να πω ότι το πως αντιλαμβάνεται ο καθένας μας την "πραγματικότητα" που ζούμε είναι υποκειμενικό και μπορεί να διαφέρει πολύ από άνθρωπο σε άνθρωπο.
Πρόσφατα, προέκυψε στο γραφείο, για άλλη μια φορά, το ίδιο θέμα: υπάρχουν άνθρωποι που πιστεύουν στην "αντικειμενικότητα της πραγματικότητας"!
Έχουν δίκιο να το υποστηρίζουν!
Αλλά αν πράγματι υπάρχει πραγματικότητα - που υπάρχει, πιστέψτε με, δεν το αμφισβητώ - γιατί έχουμε ανάγκη να κολλήσουμε από κοντά εκείνο το "αντικειμενική" και δεν μας αρκεί σκέτη "η πραγματικότητα";
Μήπως για να τονίσουμε το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της; Ή τέλος πάντων το χαρακτηριστικό που εμείς θέλουμε να υπογραμμίσουμε;
Για να βάλω τη συζήτηση στο τραπέζι, διηγήθηκα αυτή την ιστορία, την οποία θεωρώ πως ήταν πολύ διδακτική για 'μένα και ίσως να είναι σημαντική και για άλλους.
Τα χρόνια που δούλευα στη Γαλλία - ακόμη ως δόκιμος- είχα ανάμεσα στους άλλους ανθρώπους και έναν άντρα, γύρω στα 45, με τον οποίο δουλεύαμε κυρίως τις δυσκολίες που αντιμετώπιζε στο γάμο του, με τη γυναίκα του. Δεν ήταν αυτό το αρχικό αίτημά του (το αρχικό ήταν οι κρίσεις πανικού που αντιμετώπιζε). Αυτό προέκυψε όταν, έπειτα από μερικούς μήνες, εστίασε στις δυσκολίες "επικοινωνίας" - όπως τις χαρακτήριζε ο ίδιος - με τη σύζυγό του, οι οποίες τον "βασάνιζαν" σε τέτοιο βαθμό που κάθε φορά όταν επέστρεφε στο σπίτι του χρειαζόταν δύο και τρεις φορές να το σκεφτεί πριν περάσει το κατώφλι, με βαριά καρδιά! Ορισμένες φορές λέει πως έκανε και κύκλους με το αυτοκίνητο στα γύρω τετράγωνα για να έχει περισσότερο χρόνο.
Ο ίδιος δεν ήθελε να προτείνει στη σύζυγό του να έρθουν μαζί από φόβο ότι εκείνη θα αρνιόταν γιατί δεν τα πίστευε αυτά, όπως υποστήριζε εκείνος και επίσης επειδή του είχε δηλώσει, περισσότερες από μία φορές, πως δεν είχε να προσπαθήσει πλέον για κάτι.
Με αυτόν είχαμε ολοκληρώσει σχεδόν τη δουλειά μας, όταν είχα πάρει την απόφαση να φύγω από τη Γαλλία και να επιστρέψω Ελλάδα. Έτσι δεν αναλάμβανα νέες υποχρεώσεις, δηλαδή νέους ανθρώπους. Είχα μπροστά μου ένα αρκετά μεγάλο χρονικό διάστημα, σχεδόν ενός χρόνου για να ολοκληρώσω και όσες περιπτώσεις είχα ήδη αναλάβει ενώ με όσους δεν θα μπορούσα να ολοκληρώσω, είχα αναλάβει την υποχρέωση να τους προτείνω κάποιον ψυχοθεραπευτή με τον οποίο θα συνέχισαν τη δουλειά τους. Είχα ούτως ή άλλως αρκετό καιρό μπροστά μου γιατί το είχα αποφασίσει περισσότερο από ένα χρόνο πίσω, όπως σας έλεγα.
Ανάμεσα σε αυτούς που ολοκλήρωνα την ψυχοθεραπεία ήταν και μία γυναίκα.
Αυτή μετά από ένα μικρό χρονικό διάστημα και λίγο πριν φύγω από τη Γαλλία, με κάλεσε πάλι στο τηλέφωνο να μου ζητήσει να της εκδώσω μια βεβαίωση για να της καλύψει τα έξοδα η ιδιωτική ασφαλιστική της.
Της εξέδωσα την βεβαίωση και πέρασε να την πάρει από το γραφείο αλλά όταν την κοίταξε μου ζήτησε συγνώμη που θα 'πρεπε να διορθώσω κάτι που η ίδια δεν μου είχε διευκρυνήσει: θα 'πρεπε στην βεβαίωση να γράφει "η κύρια τάδε, γεννηθείς τότε, με αριθμό ταυτότητας ..., σύζυγος κυρίου τάδε..." γιατί απλά την ασφαλιστική κάλυψη την είχε μέσω του άντρα της. Γεγονός, αρκετά σπάνιο στη Γαλλία αφού όλοι οι άνθρωποι "κυκλοφορούν" με το πατρώνυμό τους και τα ονόματα των γονέων τους και αυτό αρκεί.
Τότε γίνεται η αποκάλυψη!
Η γυναίκα αυτή ήταν σύζυγος του κυρίου που έλεγα παραπάνω!
Έρχονταν και οι δύο στον ίδιο ψυχολόγο χωρίς να έχουν αναφέρει ποτέ, ο ένας στο άλλο, ότι πάνε καν σε ψυχολόγο.
Οι ιστορίες που είχα ακούσει να μου διηγούνται οι δύο άνθρωποι αυτοί δεν φαίνονταν να είχαν καμία σχέση μεταξύ τους! Τα πράγματα που τους απασχολούσαν και για τα οποία προσπαθούσαν να βρουν λύσεις ήταν διαφορετικά.
Δεν είχαν έρθει καν σε 'μένα με το αίτημα να αντιμετωπίσουν τα προβλήματα από κοινού αλλά ακόμη και τα ονόματα που μου ανέφεραν στις ιδιαίτερες σχέσεις τους (φίλους, γνωστούς, συγγενείς...) ήταν τόσο διαφορετικά τα περισσότερα... και τα υπόλοιπα (όπως τα δικά τους) ήταν συνηθισμένα!
Δεν θα μπορούσε να μου έχει περάσει ποτέ από το μυαλό!
Κι όμως συνέβαινε. Ζούσαν μαζί... και τόσο διαφορετικά! Διαφορετικές πραγματικότητες!
Έχω διηγηθεί αυτή την ιστορία σε αρκετούς έως σήμερα.
Ένας νέος άνθρωπος, στο τέλος μιας συνεδρίας στην οποία κυριάρχησε το θέμα της σχέσης του, μου είπε: "θα έχεις ακούσει πολλά... αλλά φαντάζομαι πως αν εκείνη ήταν εδώ στη θέση μου, τα ίδια πράγματα θα στα είχε περιγράψει με άλλο τρόπο. Πως ξεχωρίζεις την αλήθεια;"
Νομίζω πως, του απάντησα, αυτό συμβαίνει ούτως ή άλλως ακόμη και στις θεραπείες των ζευγαριών, ακόμη και όταν και οι δυο τους βρίσκονται παρόντες.
Το ίδιο ακριβώς μου συνέβη και πρόσφατα. Δύο σύζυγοι μου παρουσίασαν τον Σαββατοβραδυνό τσακωμό τους περιγράφοντας ακόμη και τα γεγονότα με διαφορετικό τρόπο. Τα αίτια του τσακωμού ήταν διαφορετικά για τον καθένα τους. Να μη μιλήσω για τις ερμηνείες που οι ίδιοι έδωσαν! Την αιτία δηλαδή του διαπληκτισμού τους.
Αυτή την ιστορία τη διηγήθηκα επίσης και σε μια άλλη κοπέλα, μιας και παρόμοιο ήταν το θέμα και μου είπε πως "προφανώς αυτοί οι δύο ήταν αταίριαστοι".
Δεν είμαι σίγουρος. Γι'αυτό που είμαι σίγουρος είναι πως αυτοί οι δύο δεν ήταν ζευγάρι!
Είχαν σχέση αλλά τι σχέση; Σχέση έχουν και οι διαζευγμένοι...
Πάντως ζευγάρι δεν ήταν.
Μοιάζει με ανέκδοτο και θυμίζει εκείνη την ιστορία με τα ποντίκια του Watzlawick : καθόταν μέσα στο εργαστήριο πειραμάτων με ποντίκια, λέει, ένα Σάββατο πρωί και έπαιρνε ήσυχος τις σημειώσεις του όταν ανοίγει η πόρτα και μπαίνει ένας εργαστηριακός. Τότε ο Watzlawick ακούει το ένα ποντίκι να λέει στο φίλο του, στο διπλανό κλουβί:
- Τον βλέπεις αυτόν;
- Ποιόν;
- Αυτόν με την άσπρη μπλούζα!
- Ε, τι;
- Λοιπόν, αυτόν εγώ τον έχω εκπαιδεύσει! Κάθε φορά που πατάω αυτό το κουμπί, αυτός με ταΐζει...
Κάθε πραγματικότητα είναι υποκειμενική - κάθε υποκείμενο και μια πραγματικότητα!
Παρ'όλα αυτά κανείς μας, νομίζω πως, δεν θα ήθελε να είναι στη θέση του ποντικιού από πολλές απόψεις, όπως πολύ σωστά μου έχουν παρατηρήσει.
Γιατί ο τρόπος του αυτός να αντιλαμβάνεται τα πράγματα είναι τουλάχιστον πολύ διαφορετικός από τον άνθρωπο που είχε τη δυνατότητα (την εξουσία) να το κλείσει στο κλουβί.
Και ξαναλέω, δεν αμφιβάλλω ούτε αμφισβητώ πως υπάρχει μια "πραγματικότητα"... αλλά πια είναι αυτή;
Αυτή που λέω εγώ ή αυτή που λες εσύ;
Αυτή που τώρα αντιλαμβάνομαι και κατανοώ ή αυτή που θα καταλάβω λίγες μέρες μετά, εκ των υστέρων;
Στον καθένα τα συμπεράσματα - θα ήταν παράλογο να πιστεύουμε πως όλοι θα συμφωνήσουμε. Κι όμως αυτό το παράλογο το προσμένουμε όταν δεν το θεωρούμε δεδομένο!
Πάντως, τουλάχιστον το όσο με αφορά, ως ψυχολόγος έχω καταλήξει: δουλεύω με την υποκειμενικότητα.
