Παραδείγματα ονείρων.

Τα παραδείγματα αυτά, τα μεταφέρω για να διανθίσω τα προηγούμενα που ειπώθηκαν, υποστηρίζοντας πως όταν ένας μου λέει «ονειρεύτηκα ότι… και θέλω να καταλάβω…» («όπως είδα…» ή «είμαι λέει…») θα πει «θέλω να έχω τον έλεγχο» στις επιθυμίες μου, στην ικανοποιήσή μου, στον τρόπο με τον οποίο την αντλώ και τελικά... να έχω τον έλεγχο στη φύση μου – να ξέρω ποιος είμαι!
Οι περισσότεροι άνθρωποι αντιλαμβάνονται πως ένα όνειρο γεννιέται με την εμφάνιση μιας επιθυμίας και τελειώνει με την εκπλήρωσή της… Είναι ίσως αυτό που τους μπερδεύει: μοιάζει τόσο πολύ με την ανθρώπινη φύση…! Δεν είναι;

- «Μπορεί εγώ να θέλω κάτι τέτοιο…;» ή «Τελικά τον θέλω πίσω;» Αναρωτιέται κάποιος όταν το πρόδηλο του ονείρου τον σοκάρει!

Όνειρο που οδηγεί στην απόφαση για ψυχοθεραπεία.

… «Είχα πάντα μία περίεργη αποστροφή για τους Ψ. Δεν ξέρω γιατί… ή μάλλον ξέρω: όταν ήμουν μικρός στο σχολείο, είχε έρθει ένας ψυχολόγος και μου έκανε περίεργες ερωτήσεις και δεν καταλάβαινα τι έλεγε. Αργότερα μάθαμε πως είχαν πιάσει στην τάξη μου κάποιον με ναρκωτικά στην τσάντα του.
…κι αν δεν είχα δει αυτό το περίεργο όνειρο, δεν ξέρω αν θα είχα έρθει: ήμουν λέει στο στρατό και περίμενα να έρθει να με πάρει ο πατέρας μου γιατί είχα άδεια. Ξαφνικά βλέπω έναν άγνωστο να έρχεται με ένα μεγάλο σπορ αυτοκίνητο από αυτά που κάνουν ντριφτ. Ανοίγει την πόρτα και μου λέει: ήρθα να σε πάρω, μου είπε ο πατέρας σου πως έχεις ανάγκη να σε πάω βόλτα!
Κοιτάζω και βλέπω τον πατέρα μου στη γωνία να φωνάζει: πήγαινε, είναι ψυχολόγος!

Το ίδιο βράδυ είδα κι άλλο ένα: μία πόρτα ανοιχτή με μια πινακίδα από φλοιό κορμού δέντρου που έγραφε με σκαλισμένα γράμματα: «4ever».

…Και τέλος ένα τρίτο: είχα αγαπήσει μία κοπέλα που με πρόδωσε και πήγα να σβήσω την καρδιά που είχα σκαλίσει στο δέντρο γι’αυτήν. Αλλά το δέντρο είχε ψηλώσει τόσο που δεν έφτανα…»

Όνειρο με τον ψυχοθεραπευτή.

Με την Ειρήνη έχουμε ξεκινήσει ψυχοθεραπεία εδώ και δυο μήνες περίπου.
Σε μία συνάντησή μας, μού λέει:
"το ξέρετε ότι σας είδα στον ύπνο μου; Είδα τον πατέρα μου, έχει πεθάνει εδώ και δυο χρόνια. Δεν τον κοίταζα στο πρόσωπο αλλά στα χέρια – ήταν τα δικά σας όμως…"

Το όνειρο συσχετίζεται με ένα γεγονός.

Το γεγονός είχε «χαθεί» από τη μνήμη της Νικολίτσας, η οποία υποφέρει από κλειστοφοβία.
Λίγο καιρό αφότου ξεκινήσαμε την ψυχοθεραπεία, μού μιλά για το σαβατοκύριακό της και πως το πέρασε. Είχε γενέθλια η κορούλα της – έκλεινε τα δέκα. Ξαφνικά της έρχεται στο μυαλό το όνειρο που είδε την παραμονή των γενεθλίων της κόρης της και την είχε κάνει κακοδιάθετη για τις προετοιμασίες: ήταν λέει μέσα σε μία βάρκα σκοτεινή και άκουγε τον αέρα να σφυρά μέσα από τις τρύπες. Τη στιγμή που το διηγείται της έρχεται στην μύτη η μυρωδιά της μούχλας και μου λέει: ξέρετε πως υποφέρω από άσθμα, σας το είπα;
Ποτέ άλλοτε δεν είχε συνδυάσει αυτά τα στοιχεία μεταξύ τους.

Η Νικολίτσα είναι σήμερα 32 ετών και με μεγάλη έκπληξη μού διηγείται πως στα δέκα της δέχτηκε επίθεση σε ασανσέρ από επίδοξο βιαστή της: παρασύρθηκε δια της βίας στο σκοτεινό υπόγειο της πολυκατοικίας. Χάρη την έγκαιρη παρέμβαση μιας συνομήλικής της κοπέλας που κατέβαινε από τις σκάλες και άκουσε τις φωνές της, σώθηκε από τα χέρια του.
Παρατηρώ πως η δεκάχρονη κορούλα της έχει το ίδιο όνομα με την φίλη της: Αναστασία. Την ρωτάω: η κόρη σας πήρε το όνομα αυτό…;

Η επανάληψη των ονείρων.

Ο Αντρέας πήγαινε στην δευτέρα Δημοτικού όταν, εξαιτίας κακής συνεννόησης των γονιών του (βρίσκονταν σε διάσταση), τον ξεχνάνε και το παιδί παραμένει μόνο του στο σχολείο. Το περιστατικό συνέβη συνολικά δύο ή τρεις φορές.
Δύο μέρες αργότερα από την πρώτη φορά, βλέπει σε όνειρο το ίδιο σκηνικό: μόνος στο σχολείο και η καθαρίστρια μπαίνει σε όλες τις τάξεις. Πρόκειται για εφιάλτη, όπως το χαρακτηρίζει ο ίδιος, με τοπίο τρομαχτικό και μία αδιόρατη απειλή.
Ξυπνάει με συναίσθημα εγκατάλειψης και έντονη αγωνία. Το όνειρο επαναλαμβάνεται αρκετές φορές.

Η Νεφέλη, 39 ετών, μας λέει πως κάθε φορά που συμβαίνει κάτι σημαντικό στην ζωή της και έχει αγωνία, βλέπει συχνά το ίδιο όνειρο, που από πλευράς εικόνων είναι ανώδυνο, ωστόσο η ίδια το βιώνει τόσο έντονα που το χαρακτηρίζει εφιάλτη και ξυπνά με το αίσθημα της αποτυχίας και της απόρριψης: είναι στην τάξη του σχολείου και περνά εξετάσεις!

Ποια όνειρα μπορούν να έχουν ιδιαίτερη σημασία;

Αν και σχεδόν όλα τα όνειρα (το λέω απλά για να μην είμαι απόλυτος) μπορούν να έχουν κάποια ιδιαίτερη σημασία, το ζήτημα είναι πως επειδή τις περισσότερες φορές είναι αρκετα συμπυκνωμένα και ερμητικά, συνεπώς η διείσδυση μέσα στα νοήματά τους μπορεί να είναι απελπιστικά χρονοβόρα και δύσκολη, στην ψυχοθεραπεία δίνουμε ιδιαίτερη έμφαση (όσοι δίνουν) σε κάποια περισσότερο από κάποια άλλα.

Τα όνειρα αυτά που αξίζει να σταθούμε και που μπορούν να έχουν ιδιαίτερη σημασία και αξία ως υλικό ψυχοθεραπείας είναι κυρίως εκείνα θα πραγματοποιηθούν κατά τη διάρκεια της ψυχοθεραπευτικής παρέμβασης καθώς και εκείνα που έχουν γίνει όταν το άτομο επεξεργαζόταν στο μυαλό του την απόφαση να συμβουλευτεί έναν ψυχολόγο για τα θέματα που τον απασχολούσαν, όσα έχουν πραγματοποιηθεί σε φάσεις ζωής που ήταν κρίσιμες για το άτομο, με δεδομένη την προσωπική του ιστορία, όσα αναφέρονται σε περιόδους που συνέβησαν υποκειμενικά σημαντικά γεγονότα, όσα αναφέρονται ως επαναλαμβανόμενα ή συνεχιζόμενα και τέλος όσα αναφέρονται σε γεγονότα που έλαβαν χώρα στην πραγματικότητα, αλλά το άτομο τα ονειρεύτηκε τουλάχιστον μία φορά αν όχι κατ’επανάληψη, μετά ή πριν λάβουν χώρα.

Με το «αφιέρωμα» μου στα όνειρα, που αποφάσισα να δημιουργήσω στη loggia, δεν είχα την πρόθεση να γράψω κάτι, από τα πολλά, για τα όνειρα: τι είναι, τι δεν είναι κλπ.
Η πρόθεσή μου είναι -όσο δεν έχω ακόμη αλλάξει γνώμη- να προσθέσω μία οπτική που τη συναντούμε πιο σπάνια. Να επισημάνω τη χρησιμότητά τους στην ψυχοθεραπευτική κα. που θα δείτε σύντομα. Τα υπόλοιπα πιστεύω πως μπορούμε να τα βρούμε σε αφθονία, αρκεί να ψάξουμε και να ενδιαφερθούμε.
Έτσι το ιστολόγιο του Μάνου Σιδεράκη «Τα Επίκαιρα» http://taepikaira.blogspot.com/2009/02/blog-post_18.html μπορεί να λειτουργήσει, για σας που ζητάτε περισσότερα, ως συμπληρωματικό.
Ωστόσο, με την ευκαιρία σχολίου που μου έστειλε ο Χρήστος, οφείλω να διορθώσω αυτό που έγραψα για το ότι δηλαδή ο Freud ήταν ίσως ο πρώτος που ασχολήθηκε με την επιστημονική μελέτη των ονείρων.
Ο Χρήστος, το είχα και πρόσφατα αναφέρει άλλωστε, μας υπογραμμίζει ότι η τεχνική της εγκοίμησης που εφαρμόζονταν στα Ασκληπιεία, ήταν επίσης μία χρήση ιατρική, έστω και αν εμπεριείχε και το μεταφυσικό στοιχείο.
Ο Χρήστος προσθέτει επίσης ένα σημείο που δεν γνώριζα, πως ο Ιπποκράτης έχει αφιερώσει ένα κείμενο που συσχετίζει το ονειρικό περιεχόμενο με διαφορετικές ασθένειες! Δημιουργεί, με αυτή την έννοια, μία κατηγοριοποίηση διαγνωστική σε σχέση με τα όνειρα που ξεφεύγει από τη λογική του ονειροκρίτη.

Τέλος, ο Χρήστος μας γράφει πως θεωρεί ο ίδιος πως η ψυχολογία είναι κλάδος της ιατρικής και αναρωτιέται για ποιό λόγο αυτό περνά στην σύγχρονη επιστήμη σαν κάτι άλλο από αυτό που είναι στην πραγματικότητα.

Μεγάλη συζήτηση, Χρήστο και πολλές και διαφορετικές οι πτυχές του θέματος!

Το δημιούργημα και ο δημιουργός: η δημιουργικότητα ενός ονείρου.

Ανάμεσα στα όνειρα διάσημων προσωπικοτήτων που οι ίδιοι οι δημιουργοί θέλησαν να αφήσουν στην ιστορία το γεγονός ότι ονειρεύτηκαν μπορούμε ενδεικτικά να αναφέρουμε τον Βάγκνερ που λέει πως σε όνειρο του άκουσε τον σκοπό του «Χρυσού του Ρήνου», του Μότσαρτ που μας περιγράφει τον «Μαγεμένο Αυλό», τον Καρτέσιο που είδε να ξεδιπλώνεται το φιλοσοφικό του σύστημα 'μπρός στα μάτια του, το Φλέμινγκ που φαντάστηκε πως θα ήταν η πενικιλίνη και θα μπορούσαμε να αναφέρουμε και πολλούς άλλους.

Δεν περιγράφουμε κάποιο θαύμα: πρόκειται για ανθρώπους που τους απασχολούσε κάτι συγκεκριμένο, στο οποίο αφιέρωσαν πολύ χρόνο και ξόδεψαν πολλή ενέργεια και τελικά το αποτέλεσμα δόθηκε κατά τη διάρκεια του ύπνου τους.

Με άλλα λόγια, τα όνειρα τους φαίνεται τελικά να είναι διεργασίες.

Αυτό συμβαίνει μόνο στους διάσημους;
Πρόσφατα, μία ψυχοθεραπευόμενη μου μιλούσε κατά τη διάρκεια της συνεδρίας μας για το γεγονός πως ανησυχούσε για τον πατέρα της, ότι θα του συμβεί κάτι κακό γιατί είδε ένα όνειρο στο οποίο ο πατέρας της ήταν σε κίνδυνο. Μία εβδομάδα αργότερα, στην επόμενη συνεδρία, μου λέει πως ο πατέρας της είχε ένα σοβαρό ατύχημα.
Το γεγονός αυτό είναι πολύ συχνό και καθόλου σπάνιο ή περίεργο!

Η αλήθεια είναι πως πράγματι ανησυχούσε για τον πατέρα της. Όχι όμως επειδή είδε όνειρο. Ανησυχούσε για τον πατέρα της γιατί μία σειρά από γεγονότα (αλληλουχίες) έδειχναν τον κίνδυνο να αυξάνεται ολοένα και περισσότερο στο εργασιακό του περιβάλλον.
Πρόκειται για πολύ χαρακτηριστικό όνειρο που εκφράζει τις ανησυχίες ενός ανθρώπου που, περισσότερο ασυνείδητα και λιγότερο συνειδητά, αντιλαμβάνεται (χωρις όμως να τα οργανώνει) κάποια γεγονότα ως επικινδυνότητα. Μία αλληλουχία γεγονότων που σε συνειδητό επίπεδο, για διάφορους λόγους, δεν τα επεξεργαζόμαστε.
Το όνειρο σε αυτή την περίπτωση αποτελεί αποτέλεσμα των διεργασιών αυτών και ίσως μάλιστα και να επιτελεί έργο προετοιμασίας και προφύλαξης του ατόμου, με την έννοια ότι το προετοιμάζει (αποκαλύπτει) για κάτι που δεν μπορούσε με άλλο τρόπο (συνειδητό) να σκεφτεί.
Οι περισσότεροι βέβαια τρομάζουν με την ιδέα και ορισμένοι καταφεύγουν και σε πιο μεταφυσικές ερμηνείες.
Τρομάζουν όμως γιατί αποδίδουν στο όνειρο διαφορετική σημασία και αξία από αυτό που είναι και έμμεσα το χειρίζονται σαν να μην είναι δικό τους προϊόν, αλλά ως αποτέλεσμα εξωγενών δυνάμεων. Στο σημείο αυτό φωλιάζουν πολλές προκαταλήψεις!

Τελικά, ένα όνειρο είναι ένας πίνακας στον όποίο μπορεί ο καθένας να προβάλει με ευκολία τα δικά του στοιχεία, την διάθεσή του, τις ανησυχίες του…

Ο ίδιος ο ονειρευόμενος όμως τι «βλέπει» σε αυτόν τον πίνακα όταν δεν ονειρεύεται;
Κατά τη διάρκεια μιας συνεδρίας δεν είναι σπάνιο ο ψυχοθεραπευόμενος να «θυμηθεί» ένα όνειρο. Προφανώς δεν είναι άσχετο αλλά άμεσα συνδεδεμένο με τις σκέψεις και τα συναισθήματα που εκφράζει τη δεδομένη στιγμή.
Πρόκειται για τους γνωστούς «συνειρμούς».
Με τον τρόπο αυτό, φυσικά και χωρίς κανέναν επιπλέον επηρεασμό, μπορεί να μιλήσει για το όνειρό του βλέποντας το πρόδηλο των παραστάσεων αλλά και κάποιους συμβολισμούς του. Θα δώσω κάποια στιγμή ίσως συγκεκριμένο παράδειγμα.
Όταν λέω «χωρίς κανέναν επηρεασμό» εννοώ πως έχω αποφύγει εκ των προτέρων το ενδιαφέρον μου για τα όνειρα, με τρόπο ώστε να ασχολούμαι με αυτά μόνο όταν είναι μέρος της ψυχοθεραπευτικής διαδικασίας και όχι εκτός αυτού του πλαισίου.
Με άλλα λόγια, η θέση μου είναι πως αν δεν μου μιλήσει για τα όνειρά του δεν θα τον βάλω εγώ στην διαδικασία αυτή. Διαφορετικά δεν θα μπορέσω να ακούσω τις ελεύθερες σκέψεις του που κάνει πάνω στο όνειρο οι οποίες έχουν μεγαλύτερη σημασία και από την ανάμνηση του ίδιου του ονείρου.
Για το λόγο αυτό, θεωρώ πως είναι σημαντικό να ξεφύγουμε από στερεότυπα του είδους: «οι ψυχολόγοι ασχολούνται με τα όνειρα και την ερμηνεία τους».

Θα επανέλθω όμως στα σημεία αυτά, για να δώσω κάποιες διευκρινήσεις, μιλώντας για τους ψυχοθεραπευτές και τις διαφορετικές προσεγγίσεις που μπορούν να υπάρξουν.