Μία παρατήρηση σχετικά με τους όρους «μετανοώ» & «μετάνοια».
Πρόκειται, κατά τη γνώμη μου, για μία παρεξηγημένη έννοια λόγω της ηθικής διάστασης που δίνουμε συχνά.
Τι σημαίνει "...δεν μετανιώνιω";
Μετά-νοώ: ξανασκέφτομαι, σκέφτομαι εκ των υστέρων.
Συνήθως θεωρείται ως θλίψη ή και ένα συναίσθημα ενοχικό. Μια αίσθηση έντονης στενοχώριας που μπορεί να οδηγήσει και στην απελπισία για κάτι που προκαλέσαμε στους άλλους ή/και στον εαυτό μας.
Αν σταθούμε σε μία τέτοια άποψη όμως δεν μπορούμε να είμαστε δημιουργικοί. Εννοώ πως είναι σε ένα βαθμό αναμενόμενο να υπάρχει στενοχώρια μέσα από την συνειδητοποίηση της κατάσταση. Αυτή μπορεί να είναι ήπια και γλυκιά ίσως, σε κάποιους ανθρώπους, ενώ άλλους να τους οδηγεί στον έντονο πόνο, τον τρόμο και εν τέλει την απελπισία.
Η "μετάνοια" όμως είναι μία διαδικασία που οφείλουμε να ολοκληρώσουμε και να μην σταθούμε στην αρχική πικρή της γεύση. Έτσι, μπορούμε να πούμε πως "μετάνοια" σημαίνει "αλλαγή του νου". Αλλαγή του τρόπου σκέψης: όχι απλώς λύπη, για ότι συνέβη στο παρελθόν, αλλά μια εκ των θεμελίων εξέλιξη της κατάστασή μας και ένας νέος τρόπος να βλέπουμε τον εαυτό μας, τους άλλους και να ερμηνεύουμε τις καταστάσεις.
Αν δεν υπάρξει αλλαγή, τροποποίηση τότε δεν μπορούμε να έχουμε κάτι χρήσιμο και παραγωγικό από την διαδικασία αυτή. Τροποποίηση ως αναφορά τον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβανόμαστε και ερμηνεύουμε τα γεγονότα και τους ρόλους των άλλων, μεταξύ τους και απέναντι σε’μας, ως αναφορά τον τρόπο που σκεφτόμαστε και τα νοητικά σχήματα που χρησιμοποιούμε και ως αναφορά την συμπεριφορά μας και τη συμμετοχή μας στις αμφίδρομες ανταλλαγές με τους άλλους.
Με αυτή την εξήγηση είναι μία θετικής έννοια: είναι η φυσική εξέλιξη της ελπίδας· δεν είναι μία απλή πράξη αλλά μία συνεχής στάση ανάγνωσης των βιωμάτων μας προκειμένου να μετεξελιχθούν σε εμπειρίες και τέλος παίζει ιδιαίτερα σημαντικό ρόλο στην βελτίωση του ανθρώπου, όταν αυτός θέλει να είναι ενεργητικός και αληθινός.
Μετα – νοώ σημαίνει μετατοπίζω τα όρια του νου· με την ψυχή μου και όχι με τη διάνοιά μου!
Εξαιρετικό παράδειγμα, για να διανθήσουμε τα παραπάνω, βρίσκω στον αλληγορικό πίνακα του Μποτιτσέλι. Πολύ σύντομα, σας περιγράφω σημειολογικά.
Πρόκειται για έναν αλληγορικό πίνακα ζωγραφικής που φιλοτεχνήθηκε από τον αναγεννησιακό δημιουργό Σάντρο Μποτιτσέλι με τίτλο «Η Συκοφαντία του Απελλή». Ο Μποτιτσέλι άντλησε το θέμα του από ένα άλλο διάσημο πίνακα του Έλληνα καλλιτέχνη της ελληνιστικής περιόδου Απελλή, όπως αυτός περιγράφηκε από το Λουκιανό ·ο έργο δεν σωζόταν στις μέρες του Μποτιτσέλι. Ο λόγος που ο Απελλής φιλοτέχνησε τον πρωτότυπο πίνακα ήταν ένας τρόπος να περιγράψει τα συναισθήματα θλίψης και οργής που ο ίδιος ένιωσε όταν κατηγορήθηκε άδικα, από έναν ανταγωνιστή του για τη δήθεν συμμετοχή του στο έγκλημα της συνωμοσίας κατά του Φαραώ της Αιγύπτου. Ο πίνακας περιγράφει έναν βασιλιά να κάθεται σε υπερυψωμένο θρόνο, και πλάι του βρίσκονται δύο γυναίκες: οι αλληγορικές απεικονίσεις της Άγνοιας και της Υποψίας, οι οποίες με ζήλο τον διαβάλλουν ψιθυρίζοντας φήμες στα μεγάλα (γαϊδουρινά) αυτιά του. Ο ισχυρός άνδρας τείνει το χέρι του στη Συκοφαντία, η οποία τον πλησιάζει από αριστερά ως μια υπερβολικά ωραιοποιημένη γυναίκα, που υπονοεί την απάτη και την παρορμητικότητα.
Στο ένα της χέρι κρατά έναν αναμμένο δαυλό, και με το άλλο τραβά έναν νέο από τα μαλλιά. Εκείνος τείνει τα χέρια στους ουρανούς και επικαλείται τα θεία να φανερώσουν την αλήθεια υπέρ της αθωότητάς του. Ο Φθόνος – ένας άντρας με πονηρό βλέμα, χλωμός και παραμορφωμένος, μοιάζει ρουφηγμένος από σαράκι και δείχνει το δρόμο στη Συκοφαντία ενώ δυο άλλες κοπέλες που είναι οι προσωποποιήσεις της Μοχθηρίας και της Απάτης, την ενθαρρύνουν.
Η Αλήθεια, πραγματικά και όχι ωραιοποιημένα όμορφη αλλά και γυμνή, υποστηρίζει τον νεαρό και καθώς δεν έχει να κρύψει τίποτα επικαλείται την ουράνια δικαιοσύνη. Δίπλα στην Αλήθεια, η προσωποποίηση της Μετάνοιας, που είναι μια ηλικιωμένη γυναίκα μαυροφορούσα, χτυπημένη από τη θλίψη και με τριμμένα ρούχα. Εκείνη περιμένει δακρυσμένη πίσω, περιμένοντας με μια έκφραση ντροπής το πλησίασμα της Αλήθειας.
